Οι γυάλινες προσόψεις του καφέ αντανακλούν τις σιλουέτες τριών νεαρών γυναικών. Όταν μία από αυτές δέχεται τον έπαινο του φίλου της δίπλα της "Το χρώμα του κραγιόν σου σήμερα ταιριάζει πολύ με τον τόνο της επιδερμίδας σου", οι άλλες δύο αρχίζουν ξαφνικά να διορθώνουν τις άκρες των ρούχων τους, ενώ οι φυσικά κρεμασμένες τούφες των μαλλιών τους επαναλαμβάνονται πίσω από τα αυτιά τους. Αυτή η λεπτή ψυχολογική αναστάτωση είναι σαν ντόμινο, που ξεδιπλώνεται σε αμέτρητες κοινωνικές σχέσεις: η σιωπή του νέου υπαλλήλου όταν ακούει τον προϊστάμενό του να επαινεί τις ικανότητες ενός συναδέλφου που προσλήφθηκε την ίδια περίοδο; η γυναίκα που παγώνει το χαμόγελό της όταν ακούει τον σύζυγό της να επαινεί τις μαγειρικές ικανότητες της ξαδέλφης του σε μια οικογενειακή συγκέντρωση; οι φούσκες συνομιλίας που ψυχραίνουν στα γυναικεία γκρουπ όταν ένα κορίτσι λαμβάνει υπερβολικούς επαίνους από κοινούς φίλους.

Η πρωτότυπη κωδικοποίηση αυτής της ψυχολογικής αναστάτωσης μπορεί να ανιχνευθεί στην εξελικτική πορεία του ανθρώπου. Η ευαίσθητη αντίδραση των θηλυκών πρωτευόντων απέναντι στην απόκτηση αναπαραγωγικών πόρων από άλλες θηλυκές μέσα στην ομάδα, έχει εξελιχθεί στο ανθρώπινο γονιδίωμα σε μια βαθιά εγρήγορση για την κατανομή συναισθηματικών πόρων. Η αντίδραση του αμυγδάλου που ενεργοποιείται στις σύγχρονες γυναίκες όταν ακούν τους συντρόφους τους να επαινούν άλλους, έχει νευρολογική ομολογία με το άγχος που ένιωθαν οι θηλυκοί πρόγονοι όταν έβλεπαν τους αρσενικούς να μοιράζονται τροφή με άλλες θηλυκές. Αυτός ο εξελικτικός μηχανισμός έχει υποστεί μια θαυμάσια αλλοτρίωση στην εποχή του καταναλωτισμού - όταν οι άνδρες επαινούν τις νέες αγορές των γυναικών συναδέλφων τους, η αίσθηση κρίσης που προκύπτει στους συντρόφους τους είναι ουσιαστικά παρόμοια με την ψυχολογία των θηλυκών που είναι σε επιφυλακή για την απόκτηση περισσότερων πόρων επιβίωσης από άλλες θηλυκές σε πρωτόγονες φυλές.

Η θεωρία κοινωνικής σύγκρισης παρέχει τη γνωστική υποδομή για αυτή τη ζήλια. Ο Φεστίνγκερ, το 1954, πρότεινε τον μηχανισμό κοινωνικής σύγκρισης, αποκαλύπτοντας ότι όταν η ομοιότητα του συγκριτικού αντικειμένου με τον εαυτό ξεπερνά το 60%, το άτομο αναπτύσσει τη μεγαλύτερη αίσθηση ανταγωνισμού. Στο γραφείο, η έντονη δυσφορία που νιώθει μια γυναίκα όταν ο σύζυγός της επαινεί τις μαγειρικές ικανότητες της γειτόνισσας, είναι στην ουσία μια υπεράσπιση της αξίας της ταυτότητας της "νοικοκυράς". Αυτή η συγκριτική ανησυχία έχει διευρυνθεί απεριόριστα στην εποχή των κοινωνικών μέσων, όπου ο αριθμός των "likes" γίνεται μια συγκεκριμένη κλίμακα σύγκρισης, και ο αριθμός των επαίνων που λαμβάνει ένας κοινός φίλος στο κοινωνικό δίκτυο μπορεί να ενεργοποιήσει αμέσως το σύστημα αυτοαξιολόγησης του εγκεφάλου.

Οι υποβόσκουσες δυνάμεις εξουσίας στις στενές σχέσεις είναι το δοχείο όπου η ζήλια ζυμώνεται. Η θεωρία του συμβολικού κεφαλαίου του Μπουρντιέ υποδεικνύει ότι οι έπαινοι του συντρόφου προς τρίτους μπορούν να ανατρέψουν την ισορροπία εξουσίας στη σχέση. Όταν οι άνδρες επαινούν τις νέες κομμώσεις γυναικών φίλων σε κοινωνικές συγκεντρώσεις, στην ουσία αναδιαρθρώνουν την κατανομή του πολιτιστικού κεφαλαίου στο κοινωνικό πεδίο. Οι σύντροφοι τους, ενστικτωδώς, αναδιαρθρώνουν την εξουσία του λόγου τους προσαρμόζοντας τη στάση τους, αυξάνοντας τον τόνο της φωνής τους ή εισάγοντας ξαφνικά νέο θέμα, μια φαινομενικά μη λογική συναισθηματική αντίδραση, που στην πραγματικότητα είναι μια στρατηγική έκφραση για τη διατήρηση της κυριαρχίας στη σχέση.

Αξιοσημείωτο είναι ότι αυτή η ζήλια έχει προφανή ευελιξία ανάλογα με την κατάσταση. Οι γυναίκες είναι πολύ πιο ανεκτικές στους επαίνους του συντρόφου τους για τις μαγειρικές ικανότητες της μητέρας τους σε σύγκριση με τους επαίνους προς τις γυναίκες συναδέλφους, και η αποδοχή τους για τους επαίνους του συζύγου τους προς τις επιδόσεις της κόρης τους είναι σημαντικά υψηλότερη από τους επαίνους προς τις νεότερες γυναίκες υπαλλήλους. Αυτή η διαφορά αντικατοπτρίζει την κρυφή διάκριση του κοινωνικού γνωστικού πλαισίου μεταξύ "ασφαλών αντικειμένων" και "πιθανών απειλών", καθώς όταν οι επαίνους απευθύνονται σε πρόσωπα με σαφή συγγενική σχέση ή διαγενεακές διαφορές, το σύστημα προειδοποίησης της ζήλιας αποστραγγίζεται αυτόματα.

Το κλειδί για την αποκωδικοποίηση αυτού του ψυχολογικού γρίφου έγκειται στην κατανόηση της συμφιλίωσης της λογικής και του ενστίκτου στον συναισθηματικό κόσμο των σύγχρονων ανθρώπων. Όταν κοιτάμε τους επαίνους που λαμβάνουν οι άλλοι, οι κόρες των ματιών μας αντανακλούν τόσο τους κοινωνικούς κανόνες που έχουν διαμορφωθεί από τον πολιτισμό, όσο και την επιφυλακτική ματιά που υπήρχε πριν από εκατομμύρια χρόνια στις αφρικανικές σαβάνες. Αυτή η ψυχολογική πτυχή είναι ακριβώς ο πολύτιμος δακτύλιος που άφησε η ανθρωπότητα στην εξελικτική της πορεία.