Αυτή είναι η πιάτο με σάπιο σκουμπρί. Ένα μοναδικό πιάτο που μόνο με το όνομά του προκαλεί περιέργεια και μεγάλη ανησυχία σε πολλούς. Και αυτό είναι το παραδοσιακό έδεσμα της βόρειας Σουηδίας, διάσημο για την τρομακτική του μυρωδιά. Μπορείς να το κατανοήσεις; Συγκρίνεται με την ανάμειξη σάπιων αυγών, σάπιου βουτύρου και καμένων ελαστικών. Είναι αδύνατο να το φανταστείς. Η μυρωδιά του είναι τόσο έντονη που οι περισσότεροι άνθρωποι πρέπει να βγάλουν αυτό το κουτί ψαριού έξω. Το καλύτερο είναι κοντά στη θάλασσα ή σε έναν ανοιχτό κήπο, γιατί φοβούνται μήπως επηρεάσουν τους άλλους. Τι είναι λοιπόν αυτό που κάνει αυτό το πιάτο ένα γαστρονομικό σύμβολο; Αγαπιέται από τους Σουηδούς αλλά είναι μια πρόκληση για οποιονδήποτε τολμήσει να το δοκιμάσει. Φυσικά, δεν προέρχεται από τη Σουηδία.
Γιατί ένα πιάτο που μυρίζει τόσο άσχημα μπορεί να θεωρείται εθνική υπερηφάνεια;
Η ιστορία του σάπιου σκουμπριού ξεκινά από τον 16ο αιώνα. Τότε οι Σουηδοί ζούσαν πολύ δύσκολα, ειδικά οι ψαράδες στην περιοχή της Βαλτικής στη βόρεια Σουηδία και σε μερικά γειτονικά νησιά της Φινλανδίας. Τότε το αλάτι ήταν πολύ ακριβό και σπάνιο. Δεν είχε κάθε σπίτι αρκετό αλάτι για να συντηρήσει το σκουμπρί που έπιαναν. Όταν το αλάτι έλειπε, το ψάρι άρχιζε να ζυμώνεται φυσικά. Με άλλα λόγια, άρχιζε να σαπίζει, να μυρίζει άσχημα και να κινδυνεύει να χαλάσει.
Ωστόσο, αντί να το πετάξουν, οι ντόπιοι που είχαν συνηθίσει να εκμεταλλεύονται κάθε πηγή τροφής σε σκληρές συνθήκες δοκίμασαν να φάνε αυτό το ψάρι. Στην ουσία, αν δεν έχεις τίποτα να φας, πρέπει να δοκιμάσεις. Το αποτέλεσμα ήταν πραγματικά εκπληκτικό, αν και η μυρωδιά ήταν πολύ δυσάρεστη, το ζυμωμένο ψάρι είχε μια πολύ περίεργη, πλούσια, ξινή γεύση που διεγείρει τις γεύσεις. Από ένα ατύχημα στη συντήρηση, το σάπιο σκουμπρί γεννήθηκε και σταδιακά έγινε αναπόσπαστο μέρος της γαστρονομίας της βόρειας Σουηδίας. Μέχρι τον 19ο αιώνα, φαίνεται ότι οι άνθρωποι είχαν αρχίσει να το τρώνε συχνά και να εθίζονται.
Το σάπιο σκουμπρί άρχισε να παράγεται σε μεγάλη κλίμακα με κουτιά ψαριών που συσκευάζονταν σε κονσέρβες και διανέμονταν ευρέως παντού. Αυτό το πιάτο δεν είναι μόνο μια πολύτιμη πηγή πρωτεΐνης κατά τους κρύους χειμώνες όταν τα φρέσκα τρόφιμα είναι σπάνια, αλλά έχει γίνει και σύμβολο της δημιουργικότητας και της ικανότητας προσαρμογής. Σήμερα, το σάπιο σκουμπρί τιμάται σε ένα μουσείο που ονομάζεται μουσείο Fiscat Vitest στη Σουηδία, το οποίο άνοιξε το 2005. Αυτό το μουσείο δεν εκθέτει μόνο την ιστορία του πιάτου, αλλά και τη διαδικασία παραγωγής και τον ρόλο του στον πολιτισμό της Σουηδίας. Όποιος μπαίνει εδώ θα πρέπει να το δοκιμάσει τουλάχιστον μία φορά.
Ένα ενδιαφέρον στοιχείο είναι ότι υπάρχει η θεωρία ότι το σάπιο σκουμπρί δεν εμφανίστηκε μόνο στη Σουηδία, αλλά και οι κάτοικοι των νησιών της Βαλτικής της Φινλανδίας το χρησιμοποιούσαν πριν γίνει επίσημο έδεσμα της Σουηδίας. Αυτό δείχνει την μοναδική πολιτιστική αλληλεπίδραση μεταξύ των ανθρώπων που ζουν στις παράκτιες περιοχές. Αυτοί οι άνθρωποι, κατά τη διάρκεια των κρύων χειμώνων, δυσκολεύονται να βρουν εναλλακτική τροφή. Η παραγωγή σάπιου σκουμπριού είναι μια διαδικασία που συνδυάζει την παλιά παράδοση με τη μικροβιολογία. Το λέω αυτό λίγο περίπλοκα, αλλά στην ουσία, απλά το αφήνεις έξω για να ζυμωθεί. Όλα ξεκινούν από την αλίευση σκουμπριού στην περιοχή της Βαλτικής τον Ιούνιο ή τον Ιούλιο, δηλαδή το καλοκαίρι όταν το ψάρι είναι στην πιο φρέσκια του κατάσταση.
Το σκουμπρί στην περιοχή της Βαλτικής έχει το χαρακτηριστικό ότι είναι πολύ μικρό, με μαλακό κρέας και είναι ιδανικό για ζύμωση. Αφού πιαστεί, το ψάρι πλένεται, αφαιρούνται τα κεφάλια και μουλιάζεται σε αραιό αλάτι για περίπου μία ημέρα. Σε αντίθεση με τις συνήθεις μεθόδους συντήρησης, η ποσότητα αλατιού που χρησιμοποιείται είναι πολύ μικρή, όχι για να αποτρέψει τα βακτήρια, αλλά για να διεγείρει ένα ειδικό είδος βακτηρίου να ξεκινήσει τη διαδικασία ζύμωσης.
Αφού μουλιάσει στο αλάτι, το ψάρι τοποθετείται προσεκτικά σε ξύλινα ή πλαστικά βαρέλια και εκτίθεται στον ήλιο του καλοκαιριού. Η ζεστή θερμοκρασία του καλοκαιριού βοηθά τα βακτήρια να δραστηριοποιηθούν, παράγοντας αέρια και χημικές ενώσεις που προκαλούν την χαρακτηριστική μυρωδιά. Αυτή η φάση διαρκεί άλλη μία ημέρα, αρκετή για να ξεκινήσει η διαδικασία ζύμωσης. Στη συνέχεια, τα βαρέλια ψαριού μεταφέρονται σε ψυχρό χώρο όπου η διαδικασία ζύμωσης εξελίσσεται πιο αργά, συνήθως διαρκεί από μερικούς μήνες έως και ένα χρόνο. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, η μυρωδιά του ψαριού γίνεται όλο και πιο έντονη και πνιγηρή, ώστε μόνο οι έμπειροι και οι άνθρωποι με ισχυρή όσφρηση, δηλαδή αυτοί που είναι ανίκανοι να μυρίσουν, τολμούν να ελέγξουν αν το ψάρι έχει ωριμάσει πλήρως.
Όταν είναι έτοιμο, συσκευάζεται σε κονσέρβες από τσίγκο ή σίδηρο, αλλά η διαδικασία ζύμωσης συνεχίζεται μέσα, με αποτέλεσμα οι κονσέρβες ψαριού συχνά να διογκώνονται λόγω της πίεσης που έχει συσσωρευτεί. Γι' αυτό, όταν ανοίγουν τις κονσέρβες, οι άνθρωποι πρέπει να είναι εξαιρετικά προσεκτικοί, όπως όταν ανοίγουν μια φιάλη σαμπάνιας, για να αποφύγουν την εκτόξευση αερίων μαζί με μια παράξενη μυρωδιά που επιτίθεται αμέσως. Ένα μοναδικό στοιχείο είναι ότι οι κονσέρβες σάπιου σκουμπριού σχεδιάζονται με ένα κενό μερικών εκατοστών στο στόμιο για να μειώσουν τον κίνδυνο έκρηξης λόγω πίεσης αερίου. Ορισμένοι άνθρωποι προτείνουν ακόμη και να ανοίγουν τις κονσέρβες κάτω από το νερό για να περιορίσουν τη διάδοση της μυρωδιάς. Αυτό είναι ένα μικρό αλλά πολύ αποτελεσματικό κόλπο για όσους δοκιμάζουν για πρώτη φορά.
Όταν μιλάμε για σάπιο σκουμπρί, δεν μπορούμε να παραλείψουμε την τρομακτική μυρωδιά που το έχει κάνει διάσημο. Η μυρωδιά αυτού του πιάτου περιγράφεται ως μια τρομακτική ανάμειξη καμένων ελαστικών, βρεγμένων πάνες, σάπιου βουτύρου και σάπιων αυγών. Μόνο η σκέψη προκαλεί ανατριχίλα, και η μυρωδιά κάθε στοιχείου είναι ήδη ανατριχιαστική. Μια ενδιαφέρουσα μελέτη που πραγματοποιήθηκε στην Ιαπωνία συνέκρινε τη μυρωδιά του σάπιου σκουμπριού με άλλα ζυμωμένα πιάτα στον κόσμο, όπως το ζυμωμένο καρχαρία της Ισλανδίας και άλλα πιάτα. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι το σάπιο σκουμπρί έχει υψηλότερη συγκέντρωση πτητικών ενώσεων από οποιοδήποτε άλλο πιάτο.
Με άλλα λόγια, είναι πιο σάπιο από οποιοδήποτε άλλο πιάτο. Επίσημα κατέχει τον τίτλο του πιο δύσοσμου πιάτου στον κόσμο. Ωστόσο, το παράξενο είναι ότι για τους λάτρεις του σάπιου σκουμπριού, αυτή η μυρωδιά αποτελεί μέρος της γοητείας του, όπως συμβαίνει με ορισμένους ανθρώπους που είναι γοητευμένοι από τη μυρωδιά της ψαρίσιας σάλτσας. Αν νομίζεις ότι η μυρωδιά του σάπιου σκουμπριού το καθιστά μη βρώσιμο, οι Σουηδοί θα αποδείξουν το αντίθετο. Έχουν έναν πολύ ιδιαίτερο τρόπο να απολαμβάνουν αυτό το πιάτο, μετατρέποντάς το σε μια αξέχαστη γαστρονομική εμπειρία, ενώ για μένα είναι αξέχαστη.
Το σάπιο σκουμπρί σερβίρεται συχνά σε υπαίθριες γιορτές που πραγματοποιούνται στα τέλη του καλοκαιριού, όταν ο καιρός είναι δροσερός και οι άνεμοι βοηθούν να μειωθεί η μυρωδιά του ψαριού. Σε αυτές τις γιορτές, το σάπιο σκουμπρί σερβίρεται με ψωμί. Το ψωμί λειτουργεί ως βάση που εξισορροπεί την ξινή και έντονη γεύση του ψαριού, δημιουργώντας μια εξαιρετική ισορροπία για τους Σουηδούς, αλλά παραμένει δύσκολο να το αντέξουν οι άλλοι. Τα συνοδευτικά ποτά είναι συνήθως κρύα μπύρα που βοηθά να δροσιστούν οι γεύσεις ή γάλα. Μια επιλογή που ακούγεται παράξενη αλλά είναι πολύ δημοφιλής στη Σουηδία, καθώς προσφέρει μια ήπια αίσθηση, εξισορροπώντας την ξινή γεύση. Αλλά μέχρι εδώ, εξακολουθώ να το βρίσκω πολύ τρομακτικό.
Ένα άλλο μικρό κόλπο που πολλοί Σουηδοί χρησιμοποιούν είναι να βουτούν το ψάρι σε σόδα ή κρύο νερό πριν το φάνε για να μειώσουν τη μυρωδιά. Ένα άλλο ενδιαφέρον στοιχείο είναι ότι ορισμένοι Σουηδοί προτείνουν να πάρεις μια βαθιά ανάσα πριν ανοίξεις την κονσέρβα και να κρατήσεις την αναπνοή σου για μερικά δευτερόλεπτα. Απλά για να αποφύγεις αυτή τη σάπια μυρωδιά. Ωστόσο, αυτή η μέθοδος δεν είναι πάντα αποτελεσματική. Ιδιαίτερα για εκείνους που είναι πολύ ανήσυχοι όταν ανοίγουν την κονσέρβα ψαριού. Ωστόσο, για τους λάτρεις του σάπιου σκουμπριού, δεν χρειάζονται κανένα κόλπο. Απλά ανοίγουν την κονσέρβα και απολαμβάνουν το ψάρι απευθείας, απολαμβάνοντας τη πλούσια ξινή γεύση χωρίς να νοιάζονται για τη μυρωδιά.
Το πιο σημαντικό είναι ότι το σάπιο σκουμπρί σχεδόν πάντα τρώγεται έξω. Το να τρως μέσα στο σπίτι σίγουρα θα προκαλέσει πολλές αντιρρήσεις. Το μουσείο Fig Vites στη Σουηδία είναι μια ζωντανή απόδειξη της σημασίας του σάπιου σκουμπριού. Άνοιξε πριν από περισσότερα από 20 χρόνια. Αυτό το μουσείο εκθέτει ιστορικά έγγραφα, εργαλεία παραγωγής από παλιά και αφηγείται την ιστορία του πώς αυτό το πιάτο συνδέθηκε με τους Σουηδούς για αιώνες. Οι επισκέπτες μπορούν να μάθουν για τη διαδικασία παραγωγής σάπιου σκουμπριού, να δουν παραδοσιακά βαρέλια ψαριού και ακόμη και να δοκιμάσουν αυτό το πιάτο σε μια ειδικά σχεδιασμένη υπαίθρια περιοχή για να περιορίσουν τη μυρωδιά.
Το μουσείο δεν προσελκύει μόνο τους ντόπιους, αλλά υποδέχεται χιλιάδες διεθνείς τουρίστες κάθε χρόνο. Αυτοί που θέλουν να εξερευνήσουν αυτό το θρυλικό πιάτο. Το σάπιο σκουμπρί εμφανίζεται επίσης σε γαστρονομικά φεστιβάλ. Υπάρχουν φεστιβάλ που διεξάγονται κάθε χρόνο. Αυτή είναι μια ευκαιρία για τους ανθρώπους να συγκεντρωθούν, να οργανώσουν υπαίθριες γιορτές και να μοιραστούν τη χαρά του ανοίγματος νέων κονσερβών ψαριού. Αυτές οι εκδηλώσεις δεν τιμούν μόνο το πιάτο, αλλά δημιουργούν και μια ατμόσφαιρα κοινότητας, όπου οι άνθρωποι γελούν μπροστά στις αστείες αντιδράσεις όταν η μυρωδιά του ψαριού τους προκαλεί να κλείσουν τη μύτη τους.
Χάρη στην ανάπτυξη των κοινωνικών δικτύων, το σάπιο σκουμπρί έχει ξεπεράσει τα σύνορα της Σουηδίας για να γίνει ένα παγκόσμιο φαινόμενο. Αν ψάξεις αυτή τη φράση στο YouTube, θα δεις εκατοντάδες βίντεο με εκατομμύρια προβολές που καταγράφουν τις στιγμές που οι άνθρωποι ανοίγουν κονσέρβες ψαριού και αντιδρούν με διάφορους τρόπους. Κάποιοι βήχουν, κάποιοι τρέχουν, κάποιοι κάνουν εμετό. Φυσικά, δεν είναι όλοι ευπρόσδεκτοι από τη μυρωδιά του σάπιου σκουμπριού λόγω του κινδύνου να διογκωθούν οι κονσέρβες και να διαρρεύσουν. Αυτό το πιάτο είχε απαγορευτεί σε πολλές μεγάλες αεροπορικές εταιρείες, όπως η British Airways. Ο λόγος είναι ότι η πίεση αερίου μέσα στην κονσέρβα μπορεί να προκαλέσει διαρροή, γεμίζοντας την καμπίνα του αεροπλάνου με τη μυρωδιά του ψαριού, κάτι που κανένας επιβάτης δεν επιθυμεί.
Ακόμη και το 2006, συνέβη ένα αστείο περιστατικό στη Γερμανία όταν ένας ιδιοκτήτης ξενώνα μήνυσε έναν ενοικιαστή επειδή άνοιξε κονσέρβες σάπιου σκουμπριού στο διαμέρισμα. Αυτό προκάλεσε να μυρίζει ολόκληρη η πολυκατοικία και οι γείτονες διαμαρτυρήθηκαν. Αυτό το περιστατικό έκανε το σάπιο σκουμπρί το επίκεντρο μιας ενδιαφέρουσας διαμάχης. Στον σύγχρονο κόσμο, το σάπιο σκουμπρί δεν είναι μόνο ένα παραδοσιακό πιάτο, αλλά και σύμβολο περιέργειας και γαστρονομικών προκλήσεων. Χάρη στις πλατφόρμες κοινωνικών δικτύων, αυτό το πιάτο έχει προσελκύσει την προσοχή εκατομμυρίων ανθρώπων σε όλο τον κόσμο λόγω της γαστρονομικής του ταυτότητας και των διάσημων σεφ. Η δοκιμή αυτού του πιάτου έχει γίνει μια τελετή για τους λάτρεις της εξερεύνησης, όπως μια δοκιμασία θάρρους και αντοχής στη μυρωδιά.