Στις 30 Ιουλίου 2025, σε μια γειτονιά της Χεϊλονγκτζιάνγκ, μια ομάδα γυναικών ηλικίας άνω των 50 χόρευε χορό στην πλατεία στις πέντε το πρωί. Μετά από καταγγελία στην αστυνομία, αντέτειναν: “Η υψηλή μας σύνταξη είναι το ταλέντο μας!” Την ίδια στιγμή, ο 28χρονος προγραμματιστής Σιαο Ζανγκ παρακολουθούσε με μαύρους κύκλους τα κώδικα — ο μηνιαίος μισθός του είναι 6000 γιουάν, λιγότερος από το μισό της σύνταξης των γυναικών που χορεύουν από κάτω. Αυτή η σκηνή αποκαλύπτει την πιο ευαίσθητη πληγή της κινεζικής κοινωνίας: όταν η σύνταξη και ο μισθός γίνονται αντίθετοι, και οι νέοι πληρώνουν κοινωνικές ασφαλίσεις για να συντηρήσουν μια προηγούμενη γενιά που είναι πολύ πιο πλούσια από αυτούς, πώς μπορεί να ρυθμιστεί η ισορροπία της διαγενεακής δικαιοσύνης;

Κεφάλαιο 1: Γιατί οι συντάξεις είναι υψηλότερες από τους μισθούς; — Διπλή σφραγίδα ιστορικών χρεών και σχεδιασμού συστήματος

1.1 Το “μπόνους γήρανσης” της σχεδιασμένης οικονομίας

Η υψηλή σύνταξη των δημοσίων υπαλλήλων και των υπαλλήλων κρατικών επιχειρήσεων είναι στην ουσία η συνέχεια της “κρατικής φροντίδας για τη γήρανση” από την εποχή της σχεδιασμένης οικονομίας. Οι συντάξεις των υπαλλήλων σε ορισμένες θέσεις στην Σαντόνγκ φτάνουν τις 10.000 γιουάν, που ισοδυναμεί με τρεις φορές τον μηνιαίο μισθό των νέων δασκάλων στην περιοχή — αυτή η διαφορά προέρχεται από την πολιτική “ισοδύναμης πληρωμής” πριν από την μεταρρύθμιση της κοινωνικής ασφάλισης το 1997: οι υπάλληλοι του συστήματος δεν χρειάζεται να πληρώνουν πραγματικά, η εργασιακή τους εμπειρία υπολογίζεται απευθείας ως δικαίωμα κοινωνικής ασφάλισης.

1.2 Η “ψαλίδα” της πληθυσμιακής δομής

Το 2025, το ποσοστό του πληθυσμού άνω των 60 ετών στην Κίνα θα φτάσει το 28%, αλλά η κύρια ομάδα που πληρώνει κοινωνικές ασφαλίσεις (η ομάδα 20-40 ετών) αντιπροσωπεύει μόνο το 32%. Αυτό σημαίνει ότι 2,4 νέοι συντηρούν 1 ηλικιωμένο, ενώ το 2000 αυτή η αναλογία ήταν 5:1. Ο Σιαο Τσεν, υπάλληλος σε ιδιωτική επιχείρηση στη Σιάν, πληρώνει 1200 γιουάν κοινωνικές ασφαλίσεις κάθε μήνα, εκ των οποίων τα 800 γιουάν πηγαίνουν απευθείας στον κοινό λογαριασμό για την πληρωμή των τρεχουσών συντάξεων, και αυτοσαρκάζεται: “Αποταμιεύω για τη σύνταξή μου; Όχι, αγοράζω ηχεία για τις γυναίκες που χορεύουν στην πλατεία.”

1.3 Η “μαγική αύξηση” του μέσου μισθού

Η καταβολή των συντάξεων συνδέεται με τον μέσο μισθό πριν από τη συνταξιοδότηση. Ένας ανώτερος διευθυντής τράπεζας στη Σαγκάη είχε ετήσιο μισθό 800.000 γιουάν πριν από τη συνταξιοδότηση, και σύμφωνα με τον τρέχοντα τύπο υπολογισμού, η σύνταξή του μπορεί να φτάσει τέσσερις φορές τον μηνιαίο μισθό ενός υπαλλήλου. Αυτή η μηχανιστική “άνοδος” σημαίνει ότι όσο πιο γρήγορα είναι η οικονομική ανάπτυξη, τόσο πιο έντονη είναι η διαγενεακή διαφορά.

Κεφάλαιο 2: Γιατί υπάρχει εχθρότητα μεταξύ των γενεών; — Η ψυχολογική μηχανική της αίσθησης στέρησης και της εξάντλησης ελπίδας

2.1 Η “τοξική διάδοση” της σχετικής αίσθησης στέρησης

Οι κοινωνικοί ψυχολόγοι έχουν διαπιστώσει ότι όταν οι άνθρωποι πιστεύουν ότι “οι άλλοι κερδίζουν περισσότερα από όσα τους αναλογούν”, δημιουργείται έντονη αίσθηση αδικίας. Ο Σιαο Λι, που ανήκει στη γενιά του '90 στην Χανγκζού, έχει μηνιαίο μισθό 5000 γιουάν, ενώ ο πατέρας του έχει σύνταξη 8500 γιουάν. Αυτή η σύγκριση προκαλεί την “θεωρία της άχρηστης προσπάθειας”: “Ο μπαμπάς μου ψαρεύει κάθε μέρα, εγώ δουλεύω υπερωρίες μέχρι τα μεσάνυχτα, και τελικά αυτός κερδίζει 70% περισσότερα από μένα;”

2.2 Η “μαύρη τρύπα” της κρίσης εμπιστοσύνης στην κοινωνική ασφάλιση

Έρευνα του Πανεπιστημίου Τσινγκχουά δείχνει ότι το 62% της ομάδας κάτω των 35 ετών πιστεύει ότι “δεν θα λάβει σύνταξη στο μέλλον”. Αυτή η ανησυχία προέρχεται από αναφορές αναλογιστών: αν διατηρηθεί το τρέχον σύστημα, το 2050 το ποσοστό αντικατάστασης των συντάξεων (σύνταξη/εισόδημα από εργασία) θα πέσει κάτω από το 40%. Ένας μηχανικός πληροφορικής στο Πεκίνο σταμάτησε να πληρώνει κοινωνικές ασφαλίσεις: “Αντί να συντηρώ τους γονείς άλλων, καλύτερα να διαχειριστώ τα χρήματά μου.”

2.3 Ο “κύκλος στίγματος” της διαγενεακής αντίθεσης

Οι νέοι κοροϊδεύουν τους ηλικιωμένους ότι “ξεκουράζονται και κερδίζουν”, ενώ οι ηλικιωμένοι κατηγορούν τους νέους ότι “ζουν εις βάρος των γονιών τους”. Σε μια οικογενειακή συγκέντρωση στην Τσενγκντού, ο εγγονός ρωτά τον παππού: “Εσύ νοίκιασες το σπίτι που σου δόθηκε και εγώ δουλεύω 996 και δεν μπορώ να αγοράσω ούτε τουαλέτα, ποιος είναι πιο εργατικός;” Ο παππούς έσπασε το πιάτο και αποχώρησε — αυτή η σύγκρουση διαλύει την παραδοσιακή κουλτούρα της οικογενειακής ευθύνης.

Κεφάλαιο 3: Πού πήγαν τα χρήματα για τη σύνταξή μας; — Η διαγενεακή παγίδα του συστήματος “pay-as-you-go”

3.1 Η “ομίχλη Πόντσι” του ταμείου κοινωνικής ασφάλισης

Το τρέχον σύστημα είναι “pay-as-you-go”: οι τρέχουσες εισφορές πληρώνουν τις τρέχουσες συντάξεις. Το 2025, το έλλειμμα του εθνικού ταμείου κοινωνικής ασφάλισης θα φτάσει τα 12 τρισεκατομμύρια γιουάν, και το Υπουργείο Οικονομικών θα αναγκαστεί να μεταφέρει μετοχές κρατικών επιχειρήσεων για να καλύψει το κενό. Αυτό είναι σαν “να πληρώνεις το δάνειο του σπιτιού με πιστωτική κάρτα”, και τελικά θα αντιμετωπίσει εκκαθάριση.

3.2 Η “αναβολή συνταξιοδότησης” ως “σκάψιμο ανατολικά για να καλυφθεί το δυτικό”

Με την προσδοκία ζωής να φτάνει τα 82 χρόνια το 2050, αν η ηλικία συνταξιοδότησης παραμείνει στα 60 χρόνια, αυτό σημαίνει ότι θα λαμβάνουν σύνταξη κατά μέσο όρο για 22 χρόνια. Ένας αναλογιστής το παρομοίασε: “Είναι σαν να ζητάς από έναν μαραθωνοδρόμο να τρέξει όλη την απόσταση, αλλά να του δίνεις νερό μόνο για το μισό δρόμο.”

3.3 Η “θανάσιμη σπείρα” της πληθυσμιακής κρίσης

Η χαμηλή γεννητικότητα (το συνολικό ποσοστό γονιμότητας το 2024 είναι 1,05) μειώνει τη βάση των εισφορών. Ένας HR σε μια επιχείρηση στο Σεντζέν υπολόγισε: το 2000, 100 υπάλληλοι συντηρούσαν 20 συνταξιούχους, το 2050 θα γίνουν 50 υπάλληλοι για 80 συνταξιούχους, “αυτό δεν είναι γήρανση, είναι πυραμίδα πωλήσεων”.

Κεφάλαιο 4: Ο δρόμος προς την επίλυση — Από το “μηδενικό παιχνίδι” στη “διαγενεακή σύμβαση”

4.1 Ανασυγκρότηση του συστήματος: Δημιουργία “τριών πυλώνων συντάξεων”

Βασικός πυλώνας: Δημόσια χρηματοδότηση, εξασφάλιση κατώτατης σύνταξης 2000 γιουάν/μήνα (κάλυψη της υπάρχουσας ομάδας με χαμηλές συντάξεις);

Επαγγελματικός πυλώνας: Υποχρεωτική επαγγελματική σύνταξη, οι συντάξεις των ανώτερων διευθυντών κρατικών επιχειρήσεων δεν πρέπει να υπερβαίνουν τρεις φορές τον μέσο μισθό των εν ενεργεία υπαλλήλων;

Ατομικός πυλώνας: Φορολογικά κίνητρα για την ενθάρρυνση της ιδιωτικής ασφάλισης, η Σαγκάη δοκιμάζει “φορολογική απαλλαγή για τα έσοδα από επενδύσεις ατομικών συνταξιοδοτικών λογαριασμών”.

4.2 Ψυχολογική προσαρμογή: Ο “λογαριασμός συναισθημάτων” της διαγενεακής συμφιλίωσης

Επαναβεβαίωση αξιών: Το ντοκιμαντέρ “Η Κίνα των ασημένιων μαλλιών” δείχνει εικόνες ηλικιωμένων που εργάζονται σε πετρελαιοπηγές στους -40°C, βοηθώντας τους νέους να κατανοήσουν την ιστορική συνεισφορά;

Νέα μορφή αλληλοβοήθειας: Μια κοινότητα στην Χανγκζού προωθεί την “τράπεζα χρόνου”, όπου οι νέοι συνοδεύουν τους ηλικιωμένους σε ιατρικές επισκέψεις και μπορούν να ανταλλάξουν μελλοντικές υπηρεσίες συνταξιοδότησης.

4.3 Τεχνολογική ενδυνάμωση: Χρησιμοποιώντας την AI για να λύσουμε την “κλιμακωτή πληθυσμιακή κρίση”

Ρομπότ φροντιστές: Η Ιαπωνία έχει ήδη χρησιμοποιήσει AI για να μειώσει το κόστος γήρανσης κατά 30%;

Blockchain κοινωνικής ασφάλισης: Το Σεντζέν δοκιμάζει “πόντους δια βίου μάθησης”, όπου η αναβάθμιση δεξιοτήτων μπορεί να αντισταθμίσει τα έτη εισφορών.

Επίλογος: Ξεφεύγοντας από τη σκέψη “μοιράσου την πίτα”, ας μεγαλώσουμε την πίτα μαζί

Η μουσική του χορού στην πλατεία στις πέντε το πρωί θα σταματήσει κάποια στιγμή, αλλά η εξέταση της διαγενεακής δικαιοσύνης δεν θα τελειώσει ποτέ. Όταν δεν θα συζητάμε πια “ποιος παίρνει περισσότερα”, αλλά θα σκεφτόμαστε από κοινού “πώς να δημιουργήσουμε περισσότερα”, ίσως να βρούμε την πραγματική διέξοδο — όπως η διαγενεακή συμφωνία της Σουηδίας: “Σήμερα οι νέοι αναπτύσσουν φάρμακα κατά του καρκίνου για εμάς, αύριο εμείς θα προστατεύσουμε τους νέους από τους παγετώνες της Αρκτικής.”

Η σύνταξη δεν είναι ένα γλυκό που χαρίζεται, αλλά η κλίμακα του πολιτισμού. Πρέπει να μετράει όχι τα επιτεύγματα του παρελθόντος, αλλά τις ελπίδες του μέλλοντος.