Πώς είναι δυνατόν μια χώρα με εκατοντάδες χιλιάδες στρατιώτες, που κάποτε ήταν μια ισχυρή δύναμη στη Μέση Ανατολή, να καταρρεύσει τόσο γρήγορα σαν να ήταν μια αστραπή;

Μόλις σε λιγότερο από ένα μήνα, ολόκληρο το καθεστώς εξατμίστηκε. Φανταστείτε το Ιράκ στις αρχές της δεκαετίας του 2000, σαν ένα σπίτι που ήταν κάποτε πολύ λαμπερό, αλλά τώρα είναι παλιό και κλονίζεται, και χρειάζεται μόνο ένας δυνατός άνεμος για να καταρρεύσει. Ο επικεφαλής αυτού του σπιτιού ήταν ο Σαντάμ Χουσεΐν, μια προσωπικότητα που μόνο το όνομά της προκαλεί σε πολλούς ανατριχίλα ή θαυμασμό. Ανέλαβε την εξουσία το 1979 και για περισσότερες από δύο δεκαετίες, έχτισε ένα καθεστώς σιδήρου και αίματος. Ελέγχει τα πάντα, τον στρατό, την πολιτική, ακόμη και τον τρόπο σκέψης των πολιτών. Τα γιγάντια αγάλματά του εμφανίστηκαν σε όλο το Μπαγκντάντ.

Αλλά πίσω από αυτή τη λαμπρότητα, το Ιράκ διαλυόταν. Χρόνια πολέμου και κυρώσεων είχαν εξαντλήσει αυτή τη χώρα. Πριν το 2003, το Ιράκ είχε υποστεί μια σειρά από σοβαρούς τραυματισμούς. Ο πόλεμος Ιράκ-Ιράν από τη δεκαετία του 1980 μέχρι το 1988 είχε ως αποτέλεσμα εκατομμύρια θανάτους, η οικονομία καταστράφηκε και το Ιράκ βυθίστηκε σε χρέη. Χωρίς να έχει προλάβει να ανακάμψει, ο Σαντάμ Χουσεΐν έβαλε τη χώρα σε μια νέα περιπέτεια, εισβάλλοντας στο Κουβέιτ το 1990. Αποτέλεσμα ήταν ο πόλεμος του Κόλπου που ξέσπασε ένα χρόνο αργότερα και η συμμαχία υπό την ηγεσία των ΗΠΑ νίκησε το Ιράκ μέσα σε λίγες εβδομάδες.

Ο στρατός του Ιράκ καταστράφηκε, οι υποδομές όπως γέφυρες και εργοστάσια καταστράφηκαν. Στη συνέχεια, ο ΟΗΕ επέβαλε αυστηρές οικονομικές κυρώσεις. Οι πολίτες έλειπαν από τρόφιμα και φάρμακα, ενώ ο στρατός δεν είχε σύγχρονα όπλα. Τα τανκς σκουριάζουν, τα αεροπλάνα σχεδόν δεν μπορούσαν να απογειωθούν ή ήταν θαμμένα στην έρημο. Παρ' όλα αυτά, ο Σαντάμ Χουσεΐν δεν ήταν χωρίς δυνάμεις να στηριχθεί. Είχε την Επαναστατική Φρουρά, μια ελίτ δύναμη καλά εξοπλισμένη και απόλυτα πιστή. Δημιούργησε επίσης ένα ισχυρό σύστημα προπαγάνδας που έκανε τους πολίτες να πιστεύουν ότι το Ιράκ ήταν ακόμα μια υπερδύναμη.

Αλλά τι γίνεται με την αλήθεια;

Ο στρατός του Ιράκ με περίπου 375.000 στρατιώτες ήταν αποδιοργανωμένος, οι πολίτες είχαν κουραστεί μετά από πολλές μέρες. Τώρα ας έρθουμε στη μοιραία στιγμή. Στις 20 Μαρτίου 2003, όταν ολόκληρος ο κόσμος στράφηκε προς το Ιράκ, οι ΗΠΑ υπό την ηγεσία του προεδρου Τζορτζ Μπους, μαζί με τη Βρετανία, την Αυστραλία και μερικούς άλλους συμμάχους, ξεκίνησαν την επιχείρηση Ελευθερία του Ιράκ. Ο επίσημος λόγος που έδωσαν οι ΗΠΑ ήταν ότι ο Σαντάμ Χουσεΐν ανέπτυσσε όπλα μαζικής καταστροφής και είχε σχέσεις με τρομοκρατικές οργανώσεις, ειδικά την Αλ Κάιντα. Αργότερα μάθαμε ότι αυτές οι κατηγορίες δεν ήταν απολύτως ακριβείς, αλλά εκείνη τη στιγμή οι ΗΠΑ ήταν αποφασισμένες να ανατρέψουν τον Σαντάμ Χουσεΐν και το έκαναν πολύ γρήγορα. Ξεκίνησαν μια στρατιωτική επιχείρηση που ονομάστηκε σοκ και δέος.

Ο ουρανός του Μπαγκντάντ τη νύχτα της 20ής Μαρτίου 2003 ήταν μια σύνθεση από εκρήξεις, φως και βόμβες καθώς και πυραύλους που φωτίζουν ολόκληρη την πόλη. Τα βομβαρδιστικά B52, οι πύραυλοι Tomahawk και τα αεροσκάφη stealth έριχναν συνεχώς βόμβες σε στρατηγικούς στόχους. Αυτοί περιλάμβαναν το στρατηγείο, το παλάτι του Σαντάμ Χουσεΐν, το εργοστάσιο ηλεκτρισμού και τις επικοινωνίες. Μόνο σε λίγες ώρες, χιλιάδες τόνοι βομβών ρίχτηκαν, κάνοντάς το Μπαγκντάντ να μοιάζει σαν να βυθίζεται σε μια καταιγίδα φωτιάς.

Ο στόχος των ΗΠΑ ήταν πολύ σαφής, να χτυπήσουν κατευθείαν το κέντρο του Ιράκ, να παραλύσουν την ικανότητα διοίκησης του Σαντάμ Χουσεΐν και αυτή η τακτική αποδείχθηκε τρομακτικά αποτελεσματική. Τα κέντρα επικοινωνίας καταστράφηκαν, πολλές στρατηγικές μονάδες του Ιράκ δεν μπορούσαν πλέον να επικοινωνούν μεταξύ τους. Το σύστημα διοίκησης του στρατού του Ιράκ κατέρρευσε μόνο μετά από μερικές ημέρες. Εν τω μεταξύ, στο έδαφος, ο στρατός της συμμαχίας άρχισε να προχωρά από το Νότο, ξεκινώντας από τα σύνορα με το Κουβέιτ. Κατέλαβαν μεγάλες πόλεις μόνο σε λίγες ημέρες. Ο στρατός του Ιράκ, αν και πολυάριθμος, σχεδόν δεν μπορούσε να αντισταθεί.

Τα αεροσκάφη του Ιράκ δεν μπορούσαν να απογειωθούν ενώ τα αεροσκάφη της συμμαχίας κυριαρχούσαν στον ουρανό. Επιπλέον, το ηθικό των Ιρακινών στρατιωτών ήταν πολύ χαμηλό. Ως αποτέλεσμα, δεκάδες χιλιάδες Ιρακινοί στρατιώτες έτρεξαν ή παραδόθηκαν μόλις είδαν τη σκιά των αμερικανικών στρατευμάτων. Οι ΗΠΑ χρησιμοποίησαν επίσης εξαιρετικά αποτελεσματική ψυχολογική τακτική. Έριξαν εκατομμύρια φυλλάδια στις πόλεις του Ιράκ, καλώντας τους στρατιώτες να παραδοθούν με την υπόσχεση ότι θα αντιμετωπιστούν με καλοσύνη. Ο ραδιοφωνικός σταθμός της συμμαχίας μετέδιδε μηνύματα που αποδυνάμωναν το ηθικό των Ιρακινών στρατιωτών. Μόνο σε 10 ημέρες, η συμμαχία πλησίασε το Μπαγκντάντ, απέχοντας μόνο μερικές δεκάδες χιλιόμετρα από την πρωτεύουσα.

Η 9η Απριλίου 2003 είναι μια ιστορική στιγμή που ολόκληρος ο κόσμος δεν μπορεί να ξεχάσει. Μόλις 20 ημέρες μετά την έναρξη του πολέμου, ο στρατός των ΗΠΑ εισήλθε στο κέντρο του Μπαγκντάντ. Αυτή είναι η ημέρα που το καθεστώς του Σαντάμ Χουσεΐν κατέρρευσε επίσημα. Η εικόνα που όλοι θυμούνται είναι μια ομάδα Ιρακινών με τη βοήθεια Αμερικανών στρατιωτών να ρίχνουν το γιγάντιο άγαλμα του Σαντάμ Χουσεΐν στην πλατεία Φεντούς. Αυτή η σκηνή μεταδόθηκε ζωντανά σε όλο τον κόσμο ως σύμβολο του τέλους μιας εποχής. Όταν οι αμερικανικές δυνάμεις προχωρούσαν προς τα προάστια του Μπαγκντάντ, αντιμετώπισαν τις τελευταίες δυνάμεις του Σαντάμ Χουσεΐν, την Επαναστατική Φρουρά. Αυτή ήταν η πιο ελίτ στρατιωτική μονάδα, καλά εξοπλισμένη και θεωρείτο ότι θα πολεμούσε μέχρι τέλους για να προστατεύσει την πρωτεύουσα.

Αλλά τι γίνεται με την πραγματικότητα;

Ακόμα και η Επαναστατική Φρουρά δεν μπορούσε να αντισταθεί στη συντριπτική δύναμη της Συμμαχίας. Οι ΗΠΑ χρησιμοποίησαν πυροβολικό, αεροπορία, τανκς, συντρίβοντας αυτές τις μονάδες. Σφοδρές μάχες διεξάγονταν στα δυτικά και νότια του Μπαγκντάντ, αλλά οι Ιρακινοί στρατιώτες γρήγορα υποτάχθηκαν. Αξιοσημείωτο είναι ότι σε αυτές τις τελευταίες ημέρες, κανείς δεν ήξερε πού ήταν ο Σαντάμ Χουσεΐν. Είχε εξαφανιστεί από το Μπαγκντάντ από την αρχή του πολέμου. Ορισμένοι λένε ότι είχε ετοιμάσει μυστικά καταφύγια κάτω από τη γη, αλλά η αλήθεια είναι ότι μετακινούνταν συνεχώς από σπίτι σε σπίτι για να αποφύγει την ανίχνευση.

Όταν το Μπαγκντάντ έπεσε, ολόκληρη η κυβέρνηση του Ιράκ διαλύθηκε. Δεν υπήρχε κανείς να διοικήσει, κανείς να οργανώσει την αντίσταση, οι υπουργοί, οι στρατηγοί, οι υψηλόβαθμοι αξιωματούχοι είτε έτρεχαν να σωθούν είτε συλλαμβάνονταν. Στις 9 Απριλίου, όταν τα τανκς των ΗΠΑ εισήλθαν στο κέντρο του Μπαγκντάντ, σχεδόν δεν συνάντησαν αντίσταση. Τα κυβερνητικά κτίρια, τα μουσεία και ακόμη και τα νοσοκομεία είχαν λεηλατηθεί. Αυτή η σκηνή χάους ήταν το πρώτο σημάδι της κατάρρευσης της κυβέρνησης του Σαντάμ Χουσεΐν.

Γιατί λοιπόν το Ιράκ κατέρρευσε τόσο γρήγορα;

Ας αναλύσουμε πιο βαθιά. Πρώτον, η στρατιωτική δύναμη της συμμαχίας ήταν το κλειδί. Οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοι δεν υπερείχαν μόνο σε αριθμό όπλων αλλά και σε τεχνολογία. Οι πύραυλοι καθοδηγούμενοι με λέιζερ, οι δορυφόροι αναγνώρισης και τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη τους επέτρεπαν να χτυπούν ακριβώς κάθε στόχο. Εν τω μεταξύ, το Ιράκ σχεδόν δεν είχε αεροπορία, η στρατιωτική τεχνολογία ήταν υπερβολικά ανώτερη. Επιπλέον, το Ιράκ είχε ήδη εξασθενήσει και είχε σοβαρά αδυνατίσει πριν την έναρξη του πολέμου.

Πάνω από μια δεκαετία οικονομικών κυρώσεων είχε εξαντλήσει αυτή τη χώρα, οι πολίτες έλειπαν από τρόφιμα και φάρμακα, ενώ ο στρατός δεν είχε συντηρηθεί. Και τρίτον, η εσωτερική διάλυση του καθεστώτος του Σαντάμ Χουσεΐν ήταν ένας σημαντικός παράγοντας. Η κυβέρνηση του στηριζόταν στην πίστη μιας μικρής ομάδας, κυρίως Σουνιτών. Όταν ξεκίνησε ο πόλεμος, οι στρατηγοί και οι υψηλόβαθμοι αξιωματούχοι άρχισαν να φεύγουν. Έχασε τον έλεγχο και το σύστημα διοίκησης κατέρρευσε σαν ένα κάστρο από άμμο. Δεν υπήρχε κανείς να οργανώσει την αντίσταση, κανείς να καθοδηγήσει τον στρατό. Αλλά η ιστορία δεν σταματά εκεί. Παρά την ανατροπή του, ο Σαντάμ Χουσεΐν παρέμεινε κρυμμένος για πολλές ημέρες.

Μέχρι τον Δεκέμβριο του 2003, οι Αμερικανοί στρατιώτες τον βρήκαν σε ένα μικρό καταφύγιο κοντά στην πατρίδα του. Αλλά η πτώση του δεν σήμαινε το τέλος μιας τραγωδίας που ονομάζεται Ιράκ. Πολλοί πίστευαν ότι όταν ανατραπεί, το Ιράκ θα γίνει μια ειρηνική και ευημερούσα χώρα. Αλλά όχι, στην πραγματικότητα η γρήγορη κατάρρευση του καθεστώτος του Σαντάμ Χουσεΐν άνοιξε ένα νέο κεφάλαιο γεμάτο χάος. Όταν το Μπαγκντάντ έπεσε, δεν υπήρχε κανείς να διοικήσει τη χώρα. Ο στρατός του Ιράκ διαλύθηκε, η αστυνομία δεν υπήρχε πια, η κυβέρνηση κατέρρευσε, με αποτέλεσμα εκτεταμένες λεηλασίες, την εμφάνιση συμμοριών και την κοινωνία να βυθίζεται στο χάος.

Τα μουσεία που περιείχαν πολιτιστικά κληρονομήματα χιλιάδων ετών του Ιράκ λεηλατήθηκαν. Τα νοσοκομεία δεν είχαν φάρμακα, τα σχολεία έκλεισαν. Οι πολίτες του Ιράκ, που ήδη υπέφεραν από τις κυρώσεις, τώρα αντιμετώπιζαν ένα αβέβαιο μέλλον. Επιπλέον, η πτώση του Σαντάμ Χουσεΐν είχε ως αποτέλεσμα την έκρηξη εθνοτικών και θρησκευτικών συγκρούσεων στο Ιράκ. Κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησής του, οι Σουνίτες κατείχαν την εξουσία αν και αποτελούσαν μόνο το 1/5 του πληθυσμού. Όταν οι ΗΠΑ παρέδωσαν την εξουσία στους Σιίτες που αποτελούσαν την πλειοψηφία, οι Σουνίτες ένιωσαν ότι περιθωριοποιούνται. Αυτό οδήγησε σε ένοπλες εξεγέρσεις. Από το 2004, το Ιράκ βυθίστηκε σε έναν ανεπίσημο εμφύλιο πόλεμο με δεκάδες χιλιάδες θανάτους.

Η ίδια η Αμερική έκανε σοβαρά λάθη μετά τη νίκη. Μία από τις πιο καταστροφικές αποφάσεις ήταν η πλήρης διάλυση του στρατού του Ιράκ και η εφαρμογή πολιτικής απο-βαθμισμού, διώχνοντας όλους όσους είχαν εργαστεί για τον Σαντάμ Χουσεΐν από την κυβέρνηση. Δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι έχασαν τις δουλειές τους, δάσκαλοι, γιατροί, αξιωματικοί, πολλοί από αυτούς, από θυμό και χωρίς τίποτα να χάσουν, συμμετείχαν σε ομάδες εξεγέρσεων.

Η ιστορία της κατάρρευσης του Ιράκ το 2003 είναι μία από τις πιο τραγικές στην σύγχρονη ιστορία. Μόνο σε 20 ημέρες, ένα καθεστώς που προκαλούσε φόβο σε όλο τον κόσμο διαλύθηκε. Αλλά αυτή η νίκη δεν έφερε ειρήνη, αλλά άνοιξε μια περίοδο αστάθειας με συνέπειες που οι πολίτες του Ιράκ πρέπει να υποφέρουν για πολλές δεκαετίες και μέχρι σήμερα.