Έχετε ποτέ σκεφτεί ότι μικρά πράγματα όπως το πιπέρι ή η κανέλα δεν είναι μόνο νόστιμα πρόσθετα φαγητού, αλλά έχουν επίσης προκαλέσει φρικτά εγκλήματα και άνοιξαν την εποχή της αποικιοκρατίας; Ναι, τα μπαχαρικά, αυτά που βλέπετε στην κουζίνα σας κάθε μέρα, ήταν κάποτε η αιτία πολέμων, σφαγών και ακόμη και καθεστώτων δουλείας. Δεν είναι μόνο μπαχαρικά, αλλά μαύρο χρυσό που ώθησε τις ευρωπαϊκές αυτοκρατορίες σε έναν αιματηρό αγώνα για εξουσία.

Γιατί τα μπαχαρικά είναι αίμα, σκλάβοι και πόλεμος;

Ας δούμε, στην Ευρώπη της μεσαιωνικής εποχής, το πιπέρι χρησιμοποιούνταν ως χρήμα για την πληρωμή φόρων ή προικιών. Ο Κολόμβος αρχικά αναζητούσε την Ινδία για να αποκτήσει μπαχαρικά, αλλά κατέληξε να ανακαλύψει την Αμερική. Στην Αμερική, η βιομηχανία μπαχαρικών και βοτάνων αξίζει πάνω από 20 δισεκατομμύρια δολάρια. Οι Μεξικανοί και οι Ινδοί είναι οι κορυφαίοι στον κόσμο στην κατανάλωση καυτερών φαγητών. Στο Μεξικό, το 90% των πιάτων περιέχει τσίλι. Πριν από την εμφάνιση του ψυγείου, οι Ευρωπαίοι ήταν εθισμένοι σε μπαχαρικά όπως το πιπέρι, η κανέλα και το γαρίφαλο, καθώς βοηθούσαν να καλύψουν τη μυρωδιά του σάπιου κρέατος. Αυτές είναι οι αλήθειες για τα μπαχαρικά. Γιατί τα μπαχαρικά είναι τόσο πολύτιμα;

Φανταστείτε ότι βρίσκεστε στην Ευρώπη της μεσαιωνικής εποχής, γύρω στον 14ο ή 15ο αιώνα. Η ζωή τότε δεν ήταν εύκολη. Το φαγητό ήταν άγευστο, ο χειμώνας ήταν παγωμένος και δεν υπήρχαν ψυγεία για τη συντήρηση του κρέατος. Ξαφνικά, τα μπαχαρικά εμφανίστηκαν σαν θαύμα. Μαύρο πιπέρι, κανέλα, γαρίφαλο, μοσχοκάρυδο. Αυτά δεν έκαναν μόνο το φαγητό νόστιμο, αλλά θεωρούνταν και θαυματουργά. Βοηθούσαν στη συντήρηση των τροφίμων, στη θεραπεία ασθενειών και, το πιο σημαντικό, ήταν σύμβολο πλούτου. Η τιμή του μαύρου πιπεριού στη Βενετία το 1400 ήταν 60.000% υψηλότερη από την αρχική τιμή στο Malabar, Ινδία.

Γιατί τα μπαχαρικά είναι τόσο ακριβά;

Απλά γιατί δεν φυτρώνουν στην Ευρώπη. Το πιπέρι προέρχεται από την ακτή της Ινδίας, η κανέλα από το Σρι Λάνκα, το γαρίφαλο και το μοσχοκάρυδο από τα νησιά Μαλούκες στην Ινδονησία. Για να τα αποκτήσετε, πρέπει να διασχίσετε χιλιάδες μίλια, μέσω θαλασσών, ερήμων, να αντιμετωπίσετε πειρατές και σφοδρές καιρικές συνθήκες. Οι Άραβες, οι Πέρσες και αργότερα οι Βενετοί έλεγχαν τον δρόμο του μεταξιού και τον δρόμο των μπαχαρικών, ανεβάζοντας τις τιμές δεκάδες φορές. Αλλά τα μπαχαρικά δεν προορίζονταν μόνο για μαγείρεμα, πίστευαν ότι το πιπέρι διεγείρει την πέψη, η κανέλα θεραπεύει το κρυολόγημα, το γαρίφαλο ανακουφίζει από τον πόνο των δοντιών και το μοσχοκάρυδο είναι φάρμακο που ενισχύει την υγεία. Επιπλέον, αν προσκαλέσετε έναν καλεσμένο σε ένα πιάτο γεμάτο πιπέρι ή κανέλα, αυτό σήμαινε ότι ήσασταν πλούσιος.

Γι' αυτό τα μπαχαρικά έγιναν αντικείμενο πόθου για βασιλιάδες, ευγενείς και απλούς ανθρώπους. Αλλά η τιμή για να τα αποκτήσετε δεν ήταν μόνο χρήματα, αλλά και αίμα. Η Ευρώπη τρελάθηκε για τα μπαχαρικά, αλλά είχαν βαρεθεί να αγοράζουν μέσω μεσαζόντων σε εξωφρενικές τιμές. Έτσι, χώρες όπως η Πορτογαλία, η Ισπανία, η Ολλανδία και η Αγγλία αποφάσισαν να αναζητήσουν τις δικές τους πηγές μπαχαρικών. Η Πορτογαλία ήταν η πρωτοπόρος σε αυτή την αναζήτηση και δεν δίστασε να χρησιμοποιήσει βία. Το 1498, ο Βάσκο ντα Γκάμα έγινε ο πρώτος Ευρωπαίος εξερευνητής που έφτασε στην Ινδία μέσω θάλασσας, περνώντας γύρω από την άκρη της Αφρικής. Έφερε πίσω μαύρο πιπέρι, κανέλα και τζίντζερ σε τιμές 80% χαμηλότερες από αυτές που θα πλήρωνε μέσω των Βενετών.

Αυτή η επιτυχία έκανε την Πορτογαλία τον κυρίαρχο του εμπορίου μπαχαρικών. Αλλά μην νομίζετε ότι σταμάτησαν στο εμπόριο. Ήθελαν να ελέγξουν όλες τις πηγές μπαχαρικών και αυτό οδήγησε σε φρικτά εγκλήματα. Το 1505, οι Πορτογάλοι κατέλαβαν ένα σημαντικό λιμάνι στην Ινδία. Δεν ήθελαν μόνο μπαχαρικά, αλλά ήθελαν επίσης να επιβάλουν τη θρησκεία και την εξουσία. Σύμφωνα με ιστορικούς, κατά τη διάρκεια των επιθέσεων, χιλιάδες Μουσουλμάνοι και Ινδοί σφαγιάστηκαν για να εκχριστιανιστούν και να διασφαλιστεί το εμπορικό μονοπώλιο. Στη συνέχεια, κατέλαβαν το Μαλάκα, το μεγαλύτερο εμπορικό κέντρο μπαχαρικών στη Νοτιοανατολική Ασία, που θεωρείται ο λαιμός του εμπορίου στην Ασία. Εκεί σκότωσαν εκατοντάδες ντόπιους εμπόρους και κατέστρεψαν τις μουσουλμανικές κοινότητες για να ελέγξουν τη διαδρομή.

Ένα ακόμη μεγαλύτερο έγκλημα είναι το εμπόριο σκλάβων.

Για να λειτουργήσουν τις νέες φυτείες μπαχαρικών στην Ασία και την Αμερική, οι Πορτογάλοι άρχισαν να μεταφέρουν σκλάβους από την Αφρική. Στοιχεία δείχνουν ότι από το 1500 έως το 1600, μετέφεραν περισσότερους από 200.000 Αφρικανούς σκλάβους στις αποικίες. Πολλοί εργάζονταν σε φυτείες πιπεριού, τζίντζερ και ζάχαρης. Η ζάχαρη σχετίζεται επίσης με τα μπαχαρικά και πάνω από το 30% από αυτούς πέθαναν κατά τη διάρκεια του ταξιδιού λόγω σφοδρών συνθηκών. Μόνο για μια νόστιμη κανέλα, εκατομμύρια άνθρωποι καταστράφηκαν για μια ζωή. Αν οι Πορτογάλοι ήταν σκληροί, οι Ολλανδοί ανέβασαν το έγκλημα σε ένα νέο επίπεδο.

Το 1602, ίδρυσαν την Ολλανδική Εταιρεία Ανατολικών Ινδιών, την πρώτη πολυεθνική εταιρεία στον κόσμο με δικαίωμα να κηρύσσει πόλεμο και να υπογράφει συνθήκες ειρήνης. Ο κύριος στόχος τους ήταν τα νησιά Μπάντα στην Ινδονησία, το μοναδικό μέρος στον κόσμο εκείνη την εποχή όπου φύτρωνε το μοσχοκάρυδο, ένα μπαχαρικό που ήταν 60 φορές πιο ακριβό από το χρυσό. Το 1621, ο ναύαρχος Jean Peterson της Ολλανδικής Εταιρείας Ανατολικών Ινδιών επιτέθηκε στη Μπάντα, οι κάτοικοι συμφώνησαν να πουλήσουν μοσχοκάρυδο στους Άγγλους, γεγονός που εξόργισε τους Ολλανδούς. Ως αποτέλεσμα, συνέβη μία από τις πιο φρικτές σφαγές στην ιστορία, η σφαγή της Μπάντα.

Σύμφωνα με ιστορικούς, ο πληθυσμός της Μπάντα τότε ήταν περίπου 15.000 άτομα και μετά την επίθεση έμειναν μόνο περίπου 1.000 επιζώντες. Οι Ολλανδοί έδειξαν τα πτώματα 44 τοπικών ηγετών ως προειδοποίηση. Οι επιζώντες μετατράπηκαν σε σκλάβους ή εκδιώχθηκαν από το νησί. Μετά τη σφαγή, οι Ολλανδοί εισήγαγαν σκλάβους από την Ινδία, την Ινδονησία και την Αφρική για να εργαστούν στις φυτείες μοσχοκάρυδου. Τα στοιχεία δείχνουν ότι μόνο σε 20 χρόνια, η Ολλανδική Εταιρεία Ανατολικών Ινδιών κέρδισε 1000% από το μοσχοκάρυδο και το γαρίφαλο, που ισοδυναμεί με δισεκατομμύρια δολάρια σήμερα. Αλλά ποιο είναι το κόστος; Χιλιάδες ζωές και πολιτισμός σχεδόν εξαφανισμένος.

Μια ακόμη πιο τρελή ιστορία, το 1667, οι Ολλανδοί αντάλλαξαν το νησί Μανχάταν, που τώρα είναι το κέντρο της Νέας Υόρκης, με τους Άγγλους για το νησί Ρουμ, ένα μικροσκοπικό νησί γεμάτο μοσχοκάρυδο. Εκείνη την εποχή, το μοσχοκάρυδο είχε μεγαλύτερη αξία από τη γη στην Αμερική. Αυτό δείχνει πόση δύναμη είχαν τα μπαχαρικά στη διαμόρφωση ιστορικών αποφάσεων. Οι Άγγλοι συμμετείχαν στον αγώνα για τα μπαχαρικά αργότερα, αλλά με την ίδια αποφασιστικότητα. Το 1600, ίδρυσαν την Αγγλική Εταιρεία Ανατολικών Ινδιών για να ανταγωνιστούν με τους Ολλανδούς και τους Πορτογάλους. Στόχευαν στα νησιά Μπάντα και την Ινδία, αλλά συχνά καταπιέζονταν από τους Ολλανδούς.

Ένα παράδειγμα είναι η σφαγή της Αμπόν το 1623. Οι Ολλανδοί βασάνισαν και σκότωσαν περισσότερους από 10 Άγγλους εμπόρους στην Αμπόν, που είναι τώρα η Ινδονησία, λόγω υποψιών ότι σχεδίαζαν να καταλάβουν την πηγή του γαρίφαλου. Αυτό το περιστατικό πυροδότησε τις αγγλο-ολλανδικές πολέμους, κυρίως λόγω των μπαχαρικών. Μη κερδίζοντας πολλά στην Ινδονησία, οι Άγγλοι στράφηκαν στην Ινδία. Το 1757, κατέλαβαν το Μπενγκάλ, το κέντρο παραγωγής μαύρου πιπεριού και κανέλας. Αλλά τα εγκλήματά τους εδώ ήταν ακόμη μεγαλύτερα από αυτά των Ολλανδών. Για να βελτιστοποιήσουν τα κέρδη, οι Άγγλοι πίεσαν τους αγρότες να καλλιεργούν μπαχαρικά. Ως αποτέλεσμα, η πείνα στο Μπενγκάλ το 1770 προκάλεσε το θάνατο 10 εκατομμυρίων ανθρώπων, δηλαδή περίπου το 1/3 του πληθυσμού της περιοχής. Αυτά τα στοιχεία δείχνουν τη σκληρότητα του αγώνα για τα μπαχαρικά.

Για κέρδος, οι Άγγλοι ήταν πρόθυμοι να αφήσουν μια ολόκληρη περιοχή να καταρρεύσει και να καταστραφεί. Σύμφωνα με εκτιμήσεις, το εμπόριο μπαχαρικών των Άγγλων τον 17ο και 18ο αιώνα απέφερε εκατομμύρια λίρες κάθε χρόνο, ισοδύναμες με δισεκατομμύρια δολάρια, δεκάδες δισεκατομμύρια δολάρια σήμερα. Το κόστος ήταν οι αποικιακοί πόλεμοι και η ταλαιπωρία εκατομμυρίων ντόπιων ανθρώπων.

Τα μπαχαρικά δεν προκάλεσαν μόνο πολέμους, αλλά προώθησαν και ένα από τα μεγαλύτερα εγκλήματα στην ιστορία, το εμπόριο σκλάβων.

Για να λειτουργήσουν τις φυτείες μπαχαρικών και τα σχετικά προϊόντα όπως η ζάχαρη και ο καφές, οι ευρωπαϊκές αυτοκρατορίες χρειάζονταν φθηνή εργασία. Ως αποτέλεσμα, στράφηκαν στην Αφρική. Από το 1500 έως το 1800, περισσότερα από 12 εκατομμύρια Αφρικανοί απήχθησαν και μεταφέρθηκαν στην Αμερική και την Ασία. Στην Καραϊβική, οι Άγγλοι και οι Ολλανδοί ίδρυσαν φυτείες ζαχαροκάλαμου, όπου το 80% των σκλάβων πέθαιναν από εργασία. Στην Ινδονησία, οι Ολλανδοί μετέφεραν σκλάβους από το Μπενγκάλ, τη Ιάβα και την Αφρική για να καλλιεργήσουν μοσχοκάρυδο και γαρίφαλο. Τα στοιχεία δείχνουν ότι μόνο στα νησιά Μπάντα, χιλιάδες σκλάβοι πέθαναν από σκληρή εργασία, ασθένειες και βασανιστήρια. Ποιες ήταν οι συνθήκες ζωής των σκλάβων;

Ήταν αλυσοδεμένοι, εργάζονταν 16 ώρες την ημέρα, είχαν περιορισμένη διατροφή και συχνά ξυλοκοπούνταν μέχρι θανάτου. Σύμφωνα με καταγραφές, το ποσοστό θνησιμότητας των σκλάβων στις φυτείες της Καραϊβικής έφτανε το 50% κατά τα πρώτα 5 χρόνια. Όλα αυτά για να διασφαλιστεί η προμήθεια μπαχαρικών στην Ευρώπη με κέρδη χιλιάδων φορές. Ο αγώνας για τα μπαχαρικά δεν σταμάτησε μόνο τον 17ο και 18ο αιώνα, αλλά έθεσε τα θεμέλια για τον σύγχρονο αποικισμό, με την Ινδία, την Ινδονησία, το Σρι Λάνκα και πολλές άλλες περιοχές να γίνονται αποικίες της Αγγλίας, της Ολλανδίας και της Πορτογαλίας μέχρι τον 20ο αιώνα. Ο τοπικός πολιτισμός καταστράφηκε, οι πόροι εκμεταλλεύτηκαν και εκατομμύρια άνθρωποι καταπιέστηκαν. Για παράδειγμα, στην Ινδία, οι Άγγλοι έλεγχαν την παραγωγή πιπεριού μέχρι το 1947, αφήνοντας μια χώρα εξαντλημένη.

Από τον 18ο αιώνα, τα μπαχαρικά μειώθηκαν καθώς άρχισαν να καλλιεργούνται σε πολλές περιοχές, αλλά η κληρονομιά του αγώνα για τα μπαχαρικά παραμένει, με οικονομικές ανισότητες, εθνοτικές συγκρούσεις και ιστορικά τραύματα που δεν έχουν επουλωθεί. Σήμερα, η παγκόσμια βιομηχανία μπαχαρικών ανέρχεται σε δεκάδες δισεκατομμύρια δολάρια κάθε χρόνο. Με το Βιετνάμ να είναι η μεγαλύτερη χώρα εξαγωγής πιπεριού, κατέχοντας το 40% της παγκόσμιας αγοράς. Αλλά λίγοι θυμούνται ότι πίσω από κάθε κόκκο πιπεριού υπάρχει μια ιστορία γεμάτη αίμα και δάκρυα.

Τα μπαχαρικά, αν και μικρά, προκάλεσαν τις αυτοκρατορίες να συγκρουστούν και να σφαγιάσουν τους ντόπιους, να εμπορεύονται εκατομμύρια σκλάβους. Δεν είναι μόνο πόροι, δεν είναι μόνο υλικά στην κουζίνα, αλλά και καταλύτες για τον αποικισμό, διαμορφώνοντας τον σύγχρονο κόσμο με όλα τα καλά και τα φρικτά εγκλήματα. Την επόμενη φορά που θα ρίξετε πιπέρι σε ένα πιάτο ή θα απολαύσετε ένα φλιτζάνι αρωματικού τσαγιού κανέλας, σταματήστε για μια στιγμή και σκεφτείτε ότι αυτό το πιπέρι, αυτό το ξύλο κανέλας, έχει προκαλέσει αναταραχή σε ολόκληρο τον κόσμο. Είναι απόδειξη ότι μερικές φορές τα μικρότερα πράγματα έχουν τη μεγαλύτερη δύναμη, τόσο καλή όσο και κακή.